Opsporen van de eikenprocessierups

Tijdens een inspectie gericht op het opsporen van de eikenprocessierups, maar ook tijdens een boomveiligheidscontrole of VTA, stellen we vast óf en hoeveel processierupsen of spinselnesten er zijn. Wanneer we de situatie en de omvang van de plaag kennen, kunnen we de bestrijdingsmethode kiezen: preventieve bestrijding, natuurlijke bestrijding, wegzuigen of manueel verwijderen. Brondel Boomverzorging kan een inspectie meestal onmiddellijk koppelen aan een bestrijding. Wacht niet tot het te laat is, contacteer ons voor een afspraak.

Via de website van de provincie Antwerpen vindt u de nieuwe 'Leidraad Beheer Eikenprocessierups' (2022). Deze leidraad wordt ter beschikking gesteld om gemeenten te ondersteunen bij een duurzaam beheer van de overlast door de eikenprocessierups. Brondel Boomverzorging sluit zich aan bij de visie van de provincie en volgt, in samenspraak met de klant, de beslissingsboom (terug te vinden op pagina 16 van de leidraad).

Zelf opsporen van de eikenprocessierups

U kan zelf ook eikenprocessierupsen herkennen, de processierups nesten bestaan uit een dicht spinsel van brandharen, vervellingshuiden en uitwerpselen. Gebruik een verrekijker voor het opsporen van de eikenprocessierups. Hieronder leest u alles over het opsporen van de eikenprocessierups en eikenprocessierupsen herkennen. Als u zelf de nesten hebt gedetecteerd en u reikt ons de nodige informatie aan via ons contactformulier, dan wint u kostbare tijd. We kunnen dan onmiddellijk een bestrijding inplannen met middelen aangepast aan uw situatie.

Eikenprocessierups, wat is dat?

Eikenprocessierups is de larve van een nachtvlinder, de Thaumetopoea processionea. Deze vlinder leeft kort maar zet tijdens de zomer een grote hoeveelheid eitjes af; voornamelijk in de toppen van inlandse eiken. De eitjes komen in het voorjaar uit, nog voor het verschijnen van het eikenblad. In de loop van de maand mei krijgt de eikenprocessierups irriterende brandharen die voor overlast kunnen zorgen. Meestal is er geen rechtstreeks contact met de rups, maar wel met de brandharen die in de omgeving verspreid worden door de wind. Eikenprocessierupsen maken typische spinselnesten, wanneer deze nesten zich op plaatsen bevinden met veel passage kunnen voorbijgangers hier ernstige last van ondervinden. De allergische reactie, met brandende jeuk als gevolg, kan dagen tot zelfs enkele weken duren.

Eikenprocessierupsen herkennen

Overdag schuilen de eikenprocessierupsen meestal in hun typische nesten bestaande uit een dicht spinsel van brandharen, vervellingshuiden en uitwerpselen. Het nest vormt een bescherming tegen de natuurlijke vijanden. Pas als het donker wordt gaan de processierupsen er met z’n allen opuit om zich tegoed te doen aan verse eikenblaadjes. Eikenprocessierupsen herkennen is niet moeilijk. Wanneer de rupsen zich samen, in processie, verplaatsen zijn ze gemakkelijk op te merken.

Wanneer opsporen van de eikenprocessierups ?

Overdag en wanneer er genoeg licht is, wanneer het zonnig is en niet te bewolkt (tegenlicht) kan je de eikenprocessierupsennesten vrij gemakkelijk spotten. De processierupsen zijn ook soms overdag actief en niet altijd in processie. Een enkele rups kan bv. door de wind op de grond belanden. Soms zijn er ook rupsennesten aan de voet, op de grond of laag op de stam en dan kan u de rupsen van dichterbij observeren. Let wel op; wanneer eikenprocessierupsen zich bedreigd voelen laten ze hun irriterende brandharen los, dit is een verdedigingsmechanisme.

De processierupsen groeien en vervellen een aantal keer. Vanaf het derde larvale stadium, in de loop van de maand mei, krijgen de rupsen de befaamde brandharen. Vanaf het vierde larvale stadium hebben ze brandharen over het hele lichaam en bevinden de rupsen zich gegroepeerd in de boom.

In tegenstelling tot wat veel mensen denken, zijn de langere zichtbare haren op de eikenprocessierups niet de gevaarlijke brandharen. De brandharen zijn niet met het blote oog waar te nemen, ze zijn slechts een tiende van een millimeter lang. In de laatste stadia heeft iedere eikenprocessierups tot wel 700.000 brandharen die hardnekkige jeuk en schade aan de ogen en luchtwegen kunnen veroorzaken.

Soms worden eikenprocessierupsen verward met andere behaarde rupsen. De jonge eikenprocessierupsen hebben een oranje kleur als ze in april uit hun eitjes komen. Op onderstaande foto kan u de duidelijk jonge eikenprocessierupsen herkennen.

Nadien krijgen ze een donkere rug met dunne oranjeachtige stippels dwars over de rug en lichtgrijze zijkanten. Hieronder een foto van de gegroeide eikenprocessierupsen.

 Als ze volgroeid zijn, zoals op de foto hieronder te zien, verandert de kleur in grijsgrauw met lichtgekleurde zijden. De rupsen kunnen ongeveer 3 centimeter groot worden.

Spinselnesten herkennen

De typische nesten van de eikenprocessierups bestaan uit een dicht spinsel van brandharen, vervellingshuiden en uitwerpselen. Nesten van de eikenprocessierups bevinden zich, op een uitzondering na, bijna altijd in inlandse eiken. Bekijk de bomen van onder naar boven en besteed aandacht, in het bijzonder voor de zonnige zijde van de stam, de onderkant van de (gestel)takken en de onderkant van de vorken of takoksels.

Gebruik een verrekijker om de bomen na te kijken. Soms maken de rupsen ook nesten beneden tegen de stam (zoals op de foto hieronder), of ter hoogte van de wortelaanzetten of zelfs op de grond.

Eikenprocessierupsen herkennen, dat is het eenvoudigst door te zoeken naar de nesten. De grootte van de eikenprocessierupsennesten varieert. Sommige nesten zijn maar zo groot als een ping pong balletje, meestal zijn ze ongeveer zo groot als een tennisbal en soms zijn ze zo groot als een volleybal of zelfs groter. De spinselnesten zijn niet altijd rond, soms hangen ze als een worstje onder een tak of zijn ze vlak van vorm waardoor ze moeilijker opgemerkt worden. Soms verstoppen de rupsen hun nesten in of achter nestkasten. De nesten blijven na het seizoen achter en zijn dus langer zichtbaar dan de rupsen zelf. Als u tijdens het seizoen nieuwe nesten ziet dan zijn er rupsen, als u oude nesten ziet dan kan dit een indicatie zijn dat er rupsen zijn, of dat er volgend seizoen rupsen zullen zijn, omdat de kans bestaat dat er opnieuw eitjes zijn afgezet in de boom. Oude spinselnesten kunnen het hele jaar opgespoord en verwijderd worden.

Hieronder een foto van een spinselnest van de eikenprocessierups. Het betreft een oud nest dat, zoals wel vaker het geval is, op de grond terecht zal komen.

Brandharen

Niet onbelangrijk om te weten is dat de rupsen op zich niet gevaarlijk zijn, het zijn de brandharen die voor overlast zorgen. Ook de eikenprocessierupsennesten kunnen, door de aanwezigheid van heel veel brandharen, tijdens en na het seizoen voor problemen zorgen want de haren blijven hun schadelijke werking wel vijf tot acht jaar behouden. Probeer de nesten niet zelf te verwijderen en ga zeker niet branden. De microscopisch kleine haartjes vliegen in het rond en zorgen voor problemen.

De nesten vormen een bescherming tegen de natuurlijke vijanden. Laat de eikenprocessierupsennesten dus verwijderen, zodat de rupsen geen schuilplaats meer hebben en gemakkelijk ten prooi vallen aan de koolmezen en andere natuurlijke vijanden. Oude spinselnesten komen na verloop van tijd op de grond terecht en kunnen dan rechtstreeks in contact komen met de huid, bv. tijdens het werken in de tuin of bij spelende kinderen of huisdieren.

Overlast door de eikenprocessierups?

Eikenprocessierupsen herkennen dat kan helaas ook op een minder aangename manier, door hardnekkige jeuk na contact met de irriterende brandharen. Wanneer de eikenprocessierups zich aangevallen voelt worden de brandharen losgelaten. Grote aantallen onzichtbare haartjes worden dan vrijgezet en verspreid door de wind. De brandharen komen terecht in de tuin, in het zwembad, in huis tot zelfs in de auto. Daarom is het aan te raden om eikenprocessierupsen en spinselnesten in uw onmiddellijke omgeving te laten verwijderen door een erkende bestrijder.

Doe-het-zelvers

Probeer niet zelf te bestrijden met huis-tuin-en-keukenmiddeltjes, in het beste geval heeft dit geen effect. Meestal verergert de situatie of de onkundige bestrijding loopt af bij de spoed. Laat ook niet branden, enerzijds omdat het gevaarlijk is, anderzijds omdat het overgrote merendeel van de brandhaartjes niet geneutraliseerd wordt door de vlam. Door de luchtverplaatsing worden de haartjes in het rond geblazen en zorgen ze voor nog meer overlast. Het wegbranden van processierupsennesten is een techniek die achterhaald is, er zijn vandaag efficiëntere en veiligere bestrijdingstechnieken.

Ook onze Noorderburen zijn geteisterd door de eikenprocessierups. Het is zeker de moeite waard om de website van het Kennisplatform Eikenprocessierups eens te bekijken. Het Kennisplatform Eikenprocessierups is een samenwerkingsverband dat in 2019 is opgericht door het Nederlandse ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV), met als doel de overlast door processierupsen te verminderen en te voorkomen.

Allergische reactie

Als u toch in contact bent gekomen met brandhaartjes van de eikenprocessierups, ga dan niet krabben. De haartjes zijn niet zichtbaar met het blote oog. De brandharen van de eikenprocessierups zetten zich met weerhaakjes vast op de huid. Als deze haakjes breken, geven ze een eiwit af. Het lichaam reageert op de vreemde stof, met hardnekkige jeuk als gevolg.

Trek alle kledingstukken die in aanraking geweest zijn of geweest kunnen zijn meteen uit en was op hoge temperatuur, desnoods meermaals. Onder de douche kunnen haartjes deels afgespoeld worden en door de huid met plakband te strippen kan ook een deel van de haartjes verwijderd worden. Als een kalmerende zalf niet helpt of wanneer de jeuk te erg wordt neemt u best contact op met de huisarts. Bij hevige allergische reacties of wanneer brandhaartjes zijn ingeademd of in de ogen terecht zijn gekomen kan u terecht bij de spoed.

Lees meer info over de gezondheidsrisico's op de website van het Nederlands Huisartsen Genootschap. 

Voorkomen beter dan genezen

Overlast kan u voorkomen door uw eiken regelmatig na te laten kijken. Tijdens een inspectie maar ook bij een boomveiligheidscontrole of VTA kunnen we vaststellen of er eikenprocessierupsen(nesten) aanwezig zijn. Wacht niet tot het te laat is. Nesten kunnen het hele jaar door opgemerkt en verwijderd worden door Brondel Boomverzorging. Verder kan u zelf al het nodige doen door uw perceel ecologisch in te richten en zo de natuurlijke vijanden van de eikenprocessierups naar uw tuin te lokken.